KORSANLAR

Korsanlar, 17. yüzyılda yasamıs, devlet ya da kral izni olmadan kendi iradesiyle açık

denizlere açılıp, baska kisilerin gemilerini ve mallarını gasp etmis kisiler olarak

bilinmektedir. Buna karsın; devlet izniyle o bölgenin sularını korumak amacıyla

korsanlık yapan hükümet korsanları da bulunmaktadır. Bu bölümde yasal olan ve yasal

olmayan korsanlar arasındaki farklılıklar incelenmiştir.

Deniz haydutluğu, deniz alanlarının ulaşım ve ticaret amaçlı kullanıldığı

dönemlerden itibaren süregelen bir olgudur. Antik çağda ticaret gemilerini hedef alan

saldırılarda bulunan ve bu amaçla Limni Adasını üs olarak kullanan Trakyalılar

(Thracians), kayıtlara ilk deniz haydutları olarak geçmislerdir. Geçmiste, özellikle de

Ortaçağın sonlarına kadar savas, uluslar arası iliskilerde sıklıkla basvurulan bir yöntem

niteliğindeydi. Savasan devletlerin uyrukları arasında da savasın devam ettiği var

sayılan bu dönemde, haklı bir sebep olmaksızın insanların sahip oldukları malları

ellerinden almak sıradan bir davranıs olarak kabul edilmekte, bu tür fiilleri

gerçeklestiren sahıslar birer hırsız ya da soyguncu seklinde nitelendirilmemekteydi.

Gemiciliğin ilk zamanlarında, Akdeniz’de kıyıları olan tüm halklar korsanlık

yapmaktaydı. Yunanistan’da bu etkinlik Aitolialılar, Lokrisliler ve Akarnanialılar’ın

temel uğrası oldu. Gereksinimlerinin karsılanması deniz güvenliğine bağlı olan Roma

Ligür (M.Ö. III. yy.)veİllyria korsanlarıyla (M.Ö. 229, 168) savastı. Helenistik çağda,

Lykia ve Kilikia tehlikeli korsan yataklarıydı

Bir devletin müsaadesi altında özel kişilerce donatılmıs gemiyle düsman

gemilerine saldırmak korsanlık; bağlı olduğu hükümetin izniyle düsman gemilerine ve

topraklarına saldıran kisi korsan; bu tür faaliyetlerde kullanılan gemiler de korsan

gemisi olarak isimlendirilmistir.

Larousse’un korsan maddesi açıklamasına göre ise; vurgun yapmak için

denizlerde ticaret gemilerine saldıran, baskalarının hakkını zor kullanarak alan ve

böylece zenginlesen hayduda denir. Korsan gemileri, düsman ticaret gemilerine

saldırma ve onları ele geçirme izni veren kraldan belli bir pay alırdı. Korsan gemisi

olarak ya bir ticaret gemisi ya da kraliyet donanmasınca verilen bir savas gemisi

kullanılırdı. Elde edilen ganimetin yasal hale gelmesi için, ganimet mahkemesi denilen

özel bir mahkemece onaylanması gerekirdi (Larousse, 1986: 6998).

Deniz ve sahillerdeki yasadısı faaliyetler olan deniz haydutluğu (pirata) ve

korsanlık (corsario) kavramlarının iki alt kavram olarak incelenmesi gerektiğini öne

sürenler de vardır. Bunlara göre; korsan bir bayrak altında, belirli bir birliğe ve otoriteye

bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Deniz haydutu ise, hiçbir birliğe tabi

olmadan, düzenli bir siyasi teskilata dâhil bulunmayan, sadece yerel olarak küçük çaplı

deniz yağmalarıyla hayatını sürdüren kisidir (Ece, www.denizhaber.com:2008).

Korsan adı verilen kisilerin çoğunluğu denizcilerdi: 1600-1640 yılları arasında

korsanlıkla suçlanan 700 adamdan olusan bir örnek grubun yüzde 73’ü kendilerini

denizci ya da gemici olarak tanımlamıslardır. Bu oran Büyük Korsanlık Çağı olan

1720’lerde daha da yüksektir. Marcus Redikler’in o dönemde Atlas Okyanusu’nun

batısıyla Karayipler’de faaliyet halinde olan Anglo-Amerikan korsanlarla ilgili yaptığı

analiz, bunların yüzde 98’inin eskiden ticaret gemisinde veya İngiliz Deniz

Kuvvetleri’nde görev almıs ya da hükümetin verdiği yetkiyle denize açılan korsan

gemilerinde çalısmıs denizciler olduğunu göstermektedir. Çoğu, gemileri ele

geçirildiğinde korsanlara katılmak için gönüllü olan tüccar denizcilerdi.

En tanınmış korsanlar 17. yüzyılda yasallaşmışlardır. Pek çok isimleri vardır:

Korsan, Deniz Eşkıyası, Kıyı Kardeşleri gibi. İlk korsanlık faaliyeti, M.Ö. 7.yüzyılda

Akdeniz ve Ege’de gemilere yapılan saldırılara dayanmaktadır (Matthews, 2006: 3).

Korsanlık, arkasında bir devletin bulunduğu ve onun hoşgörüsüyle, baksa

devletlerin gemilerine karsı denizde yapılan haksız kazanç sağlayıcı eylemleri yapanlar

için kullanılır.

Yukarıdaki ifadelerden de anlaşıldığı gibi, korsanlık genel olarak denizcilik

kurallarına uyulmayan, resmi bir kimlik taşımayan, baskılarının mallarına zorla el

konularak yapılan bir eylem olarak anlaşılmaktadır.

Korsanlık, daha çok devletler arası, savasın bir çesidi veya bir cephesi olup, 1856

Paris Konferansı ile yasaklanmıştır. Deniz haydutluğu ise, devlet hoşgörüsünün

olmadığı gemi kaçırma, esir alma olaylarıdır. Baska bir deyişle, devlet otoritesinden

bağımsız olarak özel imkânları ve etrafına topladığı kisilerle, gemilere saldırarak

soygun yapılmasıdır. Çoğunlukla ülkelerin hükümranlık alanları dısında kalan

uluslararası sularda meydana gelmektedir

Alıntının aslı ”

Korsan, hem eskiden hem de günümüzde, gemileri soyup yağmalayan kisilere

verilen addır. Kral VIII. Henry’nin hüküm sürdüğü dönemde kabul edilen korsanlık

aleyhinde bir kanuna göre bu terim sadece açık denizlerdeki soygunları değil, Donanma

Amirali’nin yetkili olduğu her liman, nehir, koy ya da bölgede islenen ağır suçları,

soygunları ve cinayetleri de kapsıyordu.

1856 Paris Konferansıyla korsanlık yapmak bir suç sayılmıştır. Bu tarihten

sonra korsanlık isiyle uğrasalar, pişman olup gemiden inmek isterlerse; devlet tekrar

denizlere açılmamak kaydıyla serbest bırakma yetkisine sahipti. Bir baska yöntemse;

devlet korsanlara, gemiden inme çağrısı da yapabilir, bu çağrıya karsılık vermeyen

korsanlara yakalama emri çıkartılır, hapis ya da ölüm cezası uygulanırdı. Böylelikle izin

belgesi olamayan korsanların önüne geçilirdi.

Hükümetten aldıkları yetkiyle korsanlık yapanları, diğer bir değisle düsman bir

ulusun gemilerine saldırıp bunlara el koymak için izin belgesi olan silahlı bir gemiyi ya

da o geminin kumandanını veya mürettebatını ifade etmek için ise ödül avcısı ya da

hükümet korsanı ifadesi kullanılmaktadır. Bahsi geçen izin belgesi, ‘gemi avlama ve

misilleme yetkisi’ diye anılan bir belge niteliğinde basılıyordu. Baslangıçta, bu belge,

gemisi ya da yükü çalınmıs veya zarara uğratılmıs olan tüccarların, düsmana saldırarak

misilleme çabasına girmesini ve kayıplarını telafi etmesini sağlamak amacıyla

hükümdar tarafından veriliyordu; ancak on altıncı yüzyıla gelindiğinde bu sistem

denizcilikle uğrasan uluslar tarafından savas zamanında düsman gemilerine saldırmanın

ucuz bir yolu olarak kullanılmaya baslanmıstı. Sahsa ait gemilere korsan avlama yetkisi

vermek hükümdarı, islemez haldeki büyük bir donanmanın insa edilmesi ve bakımının

yapılması masrafından kurtarıyordu

Gosse korsanı, bir deniz soyguncusu, bir eskıya bir baskasının telif hakkını ihlal

eden kisi olarak tanımlamaktadır.

Gemi avlama yetkisi, gösterisli hukuksal ifadeler kullanılarak yazılmıs ve

karmasık yazı hileleriyle süslenmis olan etkileyici bir belgeydi. Ödül avcılarından bir

seyir defteri tutmaları ve ele geçirilen tüm gemilerle malları değerlerinin biçilmesi ve

tayin edilmesi için bir denizcilik mahkemesine teslim etmeleri isteniyordu. Hükümdar

bu ederlerden belli bir pay alıyordu ve geri kalan da geminin sahiplerine, kaptanına ve

mürettebatına kalıyordu. Teoride, kendisine yetki verilmis olan bir ödül avcısı, uluslar

arası kanunlar tarafından tanınıyordu ve korsanlık nedeniyle dava edilemezdi. Fakat

sistem suiistimallere çok açıktı ve bu ödül avcıları çoğunlukla izinli korsanlardı

Denizcilikle uğrasan milletler, korsanlarla isbirliği yaparak korsanlığı savas

zamanında düsman gemilerine saldırmanın bir yolu olarak kullanmıslardır. Baslangıçta

her devlet, diğer devletlerin bayrağını tasıyan gemilere, yabancı tüccarlara karsı yapılan

saldırıları görmezlikten gelmistir. Hatta fırsat buldukça bu tür faaliyette bulunanları

desteklemis ve korsanların ele geçirdikleri ganimetten pay almıstır. Zamanla korsanların

durumu yarı-resmi bir nitelik kazanmıstır. Devletler bir savas durumunda, düsman

ticaret gemilerine saldırarak, bu gemileri ele geçirmek ve gemideki yüke el koymak

üzere korsanları yetkilendirme yoluna gitmislerdir. Bu amaçla, barıs zamanında birer

ticaret gemisi olarak faaliyet gösteren ve özel kisilerin idaresinde bulunan gemiler,

savas zamanında bağlı olduğu devletten izin belgesi (letter de marque veya commission

en course) alarak, kontrolü devlette olmak üzere, düsman devlet gemilerine yönelik

savasa katılma yetkisine sahip kılınmıslardır. Dolayısıyla izin belgeli özel sahıslar

tarafından donatılan ve devletlerarası savasın bir parçası haline gelen söz konusu

gemiler, belirli bir birliğe ve otoriteye bağlı olarak, yaygın bir sekilde düsmana yönelik

savas faaliyetlerine katılmıslardır. Karsılıklı menfaat paylasımının söz konusu olduğu

bu iliskide, korsanlar sunmus olduğu hizmete karsılık zapt ettiği gemiler ve yük

üzerinden belli bir pay almıslardır. Henüz bir donanmaya sahip olmayan ya da yeterli

bir deniz gücü bulunmayan devletler de deniz savası için ihtiyaç duydukları asker ve

savas araçlarını, korsanlar sayesinde elde etmislerdir (Topal, 2010: 101-103).

Yukarıdaki bilgilerden de anlasıldığı gibi denizcilikle uğrasan milletler, kendi

çıkarları için korsanlığı desteklemis ve düsman gemilerine saldırılarda korsanları

kullanmıslardır. Buna karsılık olarak korsanların elde ettiği ganimetlerden pay alarak

isbirliği yapmıslardır.

Deniz haydutları, on yedinci yüzyılda Karayipler ve Güney Amerika kıyıları

civarında etkili olan korsanlardı. Simdilerde bu ifade ellerine geçen her gemiyi avlayan

kanunsuz maceracıların yanı sıra, Jamaika’daki İngiliz validen aldığı yetkiyle

İspanyollar’la savasan Henry Morgan gibi adamları üstünkörü de olsa kapsamaktadır.

Baslangıçta deniz haydutları arasındaki örgütlenme yok denecek kadar azdı. Ama kısa

süre içerisinde, Kıyı Kardesliği diye anılmaya baslayan serbest bir konfederasyon

olusturdular. Aralıklı olarak büyük bir hedefe yapılacak toplu bir baskın için bir araya

geliyorlardı. Bunların en bilineni; 1671’de Henry Morgan önderliğimde Panama’ya

yapılan ve bu İspanyol sehrinin yağmalanması ve yıkılmasıyla sonuçlanan saldırıdır

Karayip Denizi’ndeki Đspanyol rotasını ve diğer ticari deniz yollarını

yağmalayan korsanlar, maceracı ve çapulcu gruplar daha çok firari kölelerden,

sözlesmeli isçilerden ya da hükümlü nakliyatçılardan meydana geliyordu. Bu kisilerin

öncülüğünü yapanlar, genellikle Avrupa devletleri için çalısan fırsatçılardı. Kanunsuz

geçmislerine karsın, maceracıların belli ahlak ve davranıs kuralları vardı. Bu kurallar,

gruba sadakatte ve elde edilen ganimetin önceden belirlenen hissedarlarına

paylastırılmasında kendini gösteriyordu. Günümüz borsasında kullanılan ‘hisse senedi’

sözü de buradan gelmektedir

17. yüzyılda yasayan ve faaliyet halinde olan korsanların birçoğunun eğitimsiz

fakir ailelerden geldiği bilinse de eğitim seviyesi yüksek ve asil ailelerde yetismis

korsanların sayısı da azımsanmayacak kadar çoktur.

Akdeniz’de üs kurmus olan korsanlara deniz akıncıları deniyordu. Bunların en

bilinenleri, Cezayir, Tunus ve Sale gibi sehirlerle Afrika’nın kuzey kıyılarındaki diğer

liman kentlerinde etkin olan Berberi kıyısı korsanlarıydı. Müslüman ülkelerin

hükümdarları bunlara Hristiyan ülkelere ait gemilere saldırma yetkisi vermisti.

Akdeniz’de yol alan ticaret gemilerinin kaptanlarına ve mürettebatlarına göre, deniz

akıncılarının hepsi korsandı. Bazen Avrupa uluslarından biri akıncı tehditleriyle

mücadele edebilmeleri için savas gemilerinden olusan ufak bir filo yollanırdı. 1816’da

Cezayir sehri muazzam bir müttefik donanması tarafından topa tutuluncaya kadar deniz

akıncıları gemiler için ciddi bir tehlike olmaya devam etti.

Deniz ticaretinin yoğun ancak otorite ve denetimin zayıf olduğu deniz

alanlarında sıklıkla görülen ve haydutlar açısından karlı bir sektör haline gelen deniz

haydutluğu, özel şahısların herhangi bir devlet bağlantısı olmaksızın kendilerine ait

gemilerle diğer gemilere, bu gemilerdeki insanlara ya da yüke karsı kendi çıkarları

doğrultusunda saldırmalarını ifade etmektedir. Korsanlıktan farklı olarak haydutlar,

herhangi bir hukuki dayanağa sahip olmaksızın bu tür şiddet hareketlerinde

bulunmaktadır.

Belirli suyollarının, sahip oldukları coğrafi sartlar ve bölge devletlerinin içinde

bulunduğu siyasi ve ekonomik krizlerden ötürü deniz haydutları için son derece elverisli

alanlar haline geldiği görülmektedir. Dar suyollarının ve sayısız küçük adanın

bulunduğu deniz alanlarının haydutluk açısından son derece elverisli olduğunu

söylemek gerekir. Aden Körfezi ve Kızıl Deniz, Nijerya açıkları basta olmak üzere Batı

Afrika, Malakka ve Singapur Boğazı, Güney Çin Denizi bu anlamda yüksek riske sahip

deniz ticaret yolları olarak karsımıza çıkmaktadır

Batıda en etkin korsanlar Normanlardı. Hıristiyanlık ve islam arasında

paylasılmıs olan Akdeniz’de, XI. yy.dan sonra korsanlar, 1830’a kadar etkinlik

10gösterdiler. 19. yüzyılda bile kimi yerlerde, örneğin Afrika’nın Basra körfezinin, Çin’in

bazı kıyılarında ve Polinezya’da korsanlara rastlanmaktaydı

KORSANLAR VE KORSANLARIN KULLANDIKLARI

BAYRAKLARIN GRAFİK TASARIM AÇISINDAN

YÜKLENDİĞİ ANLAMLAR VE GÜNÜMÜZ

SEMBOLLEREYLE KARSILASTIRILMASI

Ümran ÜMRE

Kütahya - 2012