etimolojisi çok net değildir. eski türkçede badruk biçimindedir. kâşgarlı’da /t/ ile batrak biçiminde görülmesi dikkat çekicidir: ‘ucuna bir ipek parçası takılan mızrak; savaş günü atlı süvarilerin yerini belli etmeye yarar’. (eski türkçedeki -d-’lerin günümüz türk dillerinin çoğunda -y- olduğu bilinir, ama -t- için böyle bir durum yoktur.)
özbekçe bayrok, azerice bayrag, kazakça (dial.) bayrak (standart dilde tuv), nogayca, başkurtça, balkarca, gagavuzca, karakalpakça, kumukça, tatarca, uygurca bayrak. türkmencede bayrak ‘ödül, mükâfat’ anlamındadır, ‘bayrak’ içinse baydak kullanılır.
hasan eren “batır- kökünden geldiği anlaşılıyor” derken /t/ ve /d/ karmaşasına açıklık getirmeye pek çalışmadan sancak örneğini verir. eski türkçede ‘mızrak’ anlamında kullanılan sancak (< sançgak < sanç- ‘saplamak’ + -gak) da yapı olarak kâşgarlı’nın batrak’ına benzediği gibi anlamca da benzer bir gelişme göstermiştir. ancak yine de seslik sorunlar ortadadır ve nişanyan'ın bayrak’ın batır- fiiliyle birleştirilmesini zorlama olarak nitelendirmesi temelsiz sayılmaz. öte yandan hasan eren türkmence baydak biçiminin (derleme sözlüğü'ne göre kars ığdır’da baydah biçimi tespit edilmiştir) seslik bakımdan bayrak'la birleştirilemeyeceğini de belirtir.
türkçeden birçok dile geçmiştir: arapça (ırak, lübnan, mısır…) bayrak, (libya) barek, (buhara arapçası) bayrok (< özbekçeden), farsça beyrek, kürtçe bérek…
eski türkçede ‘bayrak’ karşılığı kullanılan urungu/uruñu aynı zamanda ‘savaşçı (‘vuruşan, çarpışan’)’ demektir. uruñu moğolcaya orungga (orongo) ‘bayrak, sancak, pankart’ olarak geçmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder